Op de Sociale Snelweg staat een tankstation met lokale kunst, duurzaam voedsel en kun je elkaar ontmoeten 

Wanneer je denkt aan het halen van de circulariteitsdoelen in 2050, zal een snelweg niet direct het eerste zijn wat in je opkomt. En toch is de sociale snelweg de droom van Stan Kerkhofs, adviseur circulaire economie bij Rijkswaterstaat: de snelweg die een onderdeel is van de leefomgeving en waar burgers, overheden, marktpartijen en kennisinstellingen samen het gebied verduurzamen. Hoe ziet het gebied rondom de snelweg eruit als Living Lab eruit en welke sociale en circulaire experimenten vinden hier plaats? Dat is de vraag waar een groep wetenschappers en circulair pioniers uit de Community Sociaal Circulair zich over bogen. 

De Sociale Snelweg biedt kansen en uitdagingen 

Stan Kerkhofs is al decennia bezig in het gebied van circa vijf vierkante kilometer langs de A58 om er duurzame en sociale experimenten op te zetten. De sociale basis die er daardoor ligt, zal helpen om een gebiedscoöperatie op te zetten die zich in de periode 2023-2026 over de Sociale Snelweg zal buigen. Een Living Lab is een afgebakend gebied waar verschillende partijen aan een gezamenlijk doel werken en experimenteren in het gebied met deze doelstelling. In dit Living Lab is het doel om het gebied rondom de snelweg op een sociale manier te verduurzamen. De nog op te richten gebiedscoöperatie zal input geven op Living Lab en de verschillende experimenten mee organiseren. 

Het tankstation in het gebied gaat een cruciale rol spelen in het Living Lab van de Sociale Snelweg. De oprichters van het Living Lab willen meedoen in een veiling van de overheid om deze zelf in handen te krijgen, of anders zelf diensten in de buurt van het tankstation aanbieden. Dit vormt een dilemma voor het Living Lab: ze kunnen lokaal opgewekte stroom zelf aanbieden direct naast het tankstation of in zee gaan met een grote gevestigde partij die het tankstation in handen heeft. Dit aspect van het Living Lab legt een onderliggende vraag bloot, die ook in andere aspecten van dit project en in de hele circulaire transitie speelt: moet je in je circulaire activiteiten proberen het huidige systeem een stukje beter te maken door erin mee te draaien, of te proberen een radicale oppositie tegen het huidige systeem te vormen?  

Een andere belangrijke uitdaging die Stan ziet, is het betrekken van en het toegankelijk maken van hun diensten voor elke lokale bewoner, ongeacht hoeveel zij te besteden hebben: ‘’De transitie ook realiseren voor mensen met een kleine portemonnee, dat is misschien wel een van de grootste en belangrijkste uitdagingen’’.  

Het Living Lab als circulair, sociaal én opschaalbaar concept 

Uitdagingen zoals deze spelen een rol in het vormgeven van het Living Lab. Door deze dilemma’s en uitdagingen vroeg in het proces zichtbaar te maken, is de hoop er om een concept te creëren dat circulair, sociaal en opschaalbaar is. De groep aanwezige experts gaf als input om sociale innovatie en circulaire innovatie integraal aan elkaar te koppelen. Dit kan door bijvoorbeeld de werknemers van het tankstation een werk/leer traject aan te bieden en plekken te bieden voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Maar ook door het tankstation een plek te maken die zowel duurzame innovatie biedt, als waar mensen elkaar kunnen ontmoeten en kunnen ontspannen. Ook kan er een samenwerking met lokale kunstenaars zijn, en speelt educatie over zowel de plek en het Living Lab zelf, als de historie van de omgeving een grote rol. 

Het gaat hier dus allang niet alleen meer om de functie van een tankstation, maar over hoe het tankstation een verbindende factor kan zijn in het gebied. Je vindt er lokaal geproduceerd voedsel uit het gebied, of je stapt over van je auto op een leenfiets die je verder het buitengebied inbrengt.  Je kan zo’n tankstation zien als plek waar allerlei experimenten op sociaal en circulair gebied uit het hele Living Lab samenkomen.  

De transdisciplinaire werkwijze draagt bij  

Transdisciplinair samenwerken biedt mogelijkheden voor het opzetten van dit Living Lab. Een duidelijke aanbeveling uit de groep was om burgers op een gelijkwaardige manier bij het proces te betrekken en om hun wensen voor het gebied leidend te laten zijn. Ook werd de samenwerking met wetenschap genoemd: bijvoorbeeld door samen met studenten van hogescholen en universiteiten samen te werken aan de conceptontwikkeling van het Living Lab. Bovendien kan het betrekken van wetenschap in het proces ook bijdragen aan de opschaalbaarheid van het concept. Het samenbrengen van al deze partijen, van kwetsbaardere doelgroepen, overheden, marktpartijen, ondernemers en jongeren, in het Living Lab, vraagt om een werkwijze die kan waarborgen dat ieders stem op een gelijkwaardige manier gehoord hoopt. Transdisciplinair samenwerken kan hiervoor de eerste stap zijn.   

Jacco Kwaaitaal en Stan Kerkhofs gaan de komende tijd met de input van de community Sociaal Circulair verder werken aan de conceptontwikkeling van het Living Lab de Sociale Snelweg.