Transdisciplinair samenwerken: zó doen we dat!

Met de Community Sociaal Circulair maken we ruimte voor een nieuwe manier van samenwerken tussen wetenschap en praktijk: transdisciplinaire samenwerking. Hoewel het met de motivatie voor zulke samenwerkingen meestal wel goed zit, blijkt écht effectieve interactie toch allesbehalve makkelijk: andere taal, andere blik, ander tempo, andere doelen. Op 4 november kwam de Community Sociaal Circulair bij elkaar om de knepen van het vak te leren.

Wat is dat, transdisciplinair werken?

John Grin, hoogleraar systeeminnovatie geeft helderheid: Transdisciplinaire samenwerking is een vorm van kennisproductie georganiseerd rond een complex maatschappelijk vraagstuk. Een vraagstuk waaromtrent onzekerheid bestaat en waarover verschillende inzichten bestaan. Wetenschappers uit diverse disciplines en uit de praktijk werken samen om tot een antwoord te komen op het vraagstuk.

Femke Merkx, cocreatie expert, ging in haar presentatie in op de specifieke methoden en technieken die bij deze vorm van samenwerking nodig zijn. Want om met elkaar tot waardevolle samenwerking te komen, dienen we af te stappen van de vertrouwde lineaire manier van werken, en over te gaan op circulaire samenwerkingsprocessen. Dat is anders en nieuw. De inzichten en tips van Grin en Merkx helpen bij het bewust aangaan en inrichten van dergelijke samenwerking in een lerend (iteratief) proces. We zetten de geleerde lessen op een rij.

Het vormgeven van de samenwerking

• Het maatschappelijke vraagstuk staat centraal. Organiseer kennis en experts rondom maatschappelijke vraagstukken en niet andersom.
• Gelijkheid is cruciaal. Bij transdisciplinair werken gaat het vaak om nieuwe, uitdagende vragen en probleemstellingen, waarbij ieders kennis weliswaar nodig is, maar niet centraal staat. Zo is ‘kennis’ niet enkel het domein van de wetenschap, want de praktijk brengt eigen kennis en ervaringen mee.
• Draag zorg voor vertrouwen en begrip. In transdisciplinaire samenwerkingen komen deelnemers vanuit diverse achtergronden en leefwerelden samen. Ze spreken niet altijd dezelfde taal en zullen elkaar niet altijd begrijpen.
• Betrek sectorale spelers. Net als in lineaire processen, zijn ook hier sectorale spelers nodig. Juist het samenkomen van kennis uit verschillende sectoren leidt tot nieuwe inzichten.
• Heb oog voor individuele belangen. Om tot samenwerking te komen, is dient er voor alle deelnemers balans te zijn tussen ‘halen en brengen’. Om een bijdrage te verwachten van een deelnemer, moet er voor hem of haar waarde zitten in de samenwerking.

 

Het vormgeven van een lerend, iteratief proces

Transdisciplinaire samenwerking gaat uit van co-creatie: een proces waarin ieders inbreng van invloed is op het eindresultaat. Door middel van feedback en reflectie wordt de oplossing systematisch verbeterd. Het is daarmee nadrukkelijk een lerend proces. De volgende inzichten kunnen helpen bij inrichting van dat proces:

• Stel de juiste vraag . Als je niet de juiste vraag stelt, kom je met een verkeerde oplossing. Om tot juiste vraag te komen, is het van belang hier gezamenlijk op te reflecteren. De vraag kan bovendien door het proces aangescherpt worden. De vraag ligt dus niet vast.
• Verzamel perspectieven. Door over het vraagstuk in gesprek te gaan met onderzoeksdisciplines, belanghebbenden en andere betrokkenen, ontwikkel je een breed en diep inzicht op het vraagstuk. Dit is cruciaal om tot de juiste vraag en oplossing te komen.
• Zoek niet-gangbare kennis. Transitievraagstukken vragen om nieuwe kennis. Het iteratieve proces wint aan kracht en scherpte door elkaar bewust uit te dagen en te bevragen. Ga op zoek naar het niet-gangbare pad.