Vertrouwen ligt aan de basis van duurzame transities

Wie denkt aan duurzame transities en wat we moeten doen om die te behalen, denkt misschien aan anders consumeren, aan je bedrijfsvoering duurzamer maken of aan de energietransitie. Je denkt misschien niet direct: we moeten elkaar meer gaan vertrouwen. Toch is dat dé boodschap die doorklonk na de bijeenkomst van Sociaal Circulair: vertrouwen ligt aan de basis van duurzame transities.  

Op 6 oktober kwam de Community samen in de Social Impact Factory om het thema vertrouwen eens goed onder de loep te nemen. Daaruit blijkt dat de rol van vertrouwen vaak onderschat wordt, maar om meerdere redenen een essentiële is in duurzame transities. 

Geen samenwerken zonder vertrouwen, zeker in een transdisciplinair proces 

In duurzame transities werken we samen in nieuwe samenstellingen. We werken transdisciplinair, waar wij bij Sociaal Circulair voor pleiten: een manier van gelijkwaardig samenwerken tussen wetenschap en praktijk. Het is niet ondenkbaar dat je met wetenschappers, ondernemers, burgerinitiatieven en beleidsmedewerkers aan één tafel zit. Partijen kennen elkaar vaak nog niet en hebben soms andere belangen, ervaring, taal en kennis. Hoe bouw je in zo’n geval dan vertrouwen op? 

In het onderzoek dat we recent publiceerden over de rol van netwerken in bouw en landbouw, is dit onderzocht. Een informeel netwerk is feitelijk niets anders dan een nieuwe samenwerking met partijen die ergens samen in geloven. Het vertoont veel overeenkomsten met wat wij transdisciplinair werken vinden. In de zeven rollen in een netwerk, gaan er twee expliciet over vertrouwen. Namelijk gemeenschapsvorming, en de samenwerking en dialoog faciliteren.  

Maarten Punt besprak deze uitkomsten op de bijeenkomst en daar kwamen een aantal inzichten uit: 

‘’De aanwezigen noemden dat niet alleen gemeenschapsvorming belangrijk is door wat je deelt, maar ook door waar je in verschilt. Het benoemen van elkaars kwaliteiten, maar ook waar je het bijvoorbeeld nog niet direct met elkaar eens bent, schept ook vertrouwen. Je creëert eigenlijk een ruimte die er in andere processen soms ontbreekt. Door eerlijk te benoemen wat je deelt (en wat niet), zal je uiteindelijk tot een gemeenschap of netwerk komen wat elkaar meer vertrouwt’’ 

Vertrouwen in de toekomst door dezelfde doelen 

Zeker in processen waar de vorm nog niet duidelijk is of tijdens het proces verandert, zoals typerend is voor transdisciplinaire processen, is de rol van vertrouwen dus belangrijk. Hoe ga je om met die onduidelijkheid? Door te voelen dat je in hetzelfde schuitje zit, en allemaal gelooft in het wáárom van de samenwerking, ontstaat er vertrouwen om ondanks de onduidelijkheid door te gaan. Dit zagen Amba van Erkelens en Katinka Quintelier ook tijdens de peer-to-peer sessies over Product-as-a-Service (PaaS) die zij de aflopen tijd hielden voor hun onderzoek.  

Deze samenwerking bestaat uitsluitend uit ondernemers die een dienst of product verhuren. Zij lopen allemaal in bepaalde mate tegen belemmeringen aan maar kunnen ook veel voor elkaar betekenen. Doordat zij dezelfde doelen hebben, konden ze op elkaars motivatie en aanwezigheid vertrouwen en was er een bepaalde continuïteit.  

Dit biedt niet alleen vertrouwen in het proces, maar ook vertrouwen in de toekomst. Het zorgt ervoor dat je weet iedereen een reden heeft om niet zomaar af te haken maar dat er een bepaalde commitment aanwezig is bij alle partijen. Een transdisciplinair project kan meer opstarttijd kosten en zit niet in een standaardformat zoals veel projecten. Maar wat in duidelijkheid soms kan ontbreken kan juist worden gecompenseerd met een sterk vertrouwen in elkaar, in het samenwerkingsverband en de gezamenlijke commitment. Hoe sterker dat vertrouwen is, hoe sterker je samenwerkingsverband wordt en blijft.  

Omdat wij onze eigen bijeenkomsten ook transdisciplinair willen inrichten was dichter Ruben van Gogh aanwezig. Hij wees ons op een ander aspect van vertrouwen dat hij in zijn eigen werk veel gebruikt: ervoor zorgen dat toekomstige generaties op jou kunnen vertrouwen. ‘’Dat wat wij nu doen, geeft vorm aan de toekomst en wij zullen vertrouwen moeten hebben in toekomstige generaties om het werk af te maken, en toekomstige generatie moeten op ons vertrouwen dat we aan die verandering werken die hun toekomst ten goede vorm geeft’’. Dit perspectief levert een extra dimensie aan het thema vertrouwen, die we mee kunnen nemen in projecten zoals Product-as-a-Service en Netwerken in (land)bouw.  

Vertrouwen speelt op verschillende wijzen een rol in transdisciplinaire samenwerkingen en we kijken ernaar uit om dit onderwerp nog verder uit te diepen en mee te experimenteren binnen Sociaal Circulair!