Burgerinitiatieven: de nieuwe aanvoerders van de inclusieve en circulaire economie

Publicatie essaybundel

Met sociale initiatieven proberen betrokken en ondernemende burgers vanuit hun eigen leefomgeving de wereld te veranderen. Er zijn de afgelopen jaren veel burgerinitiatieven ontstaan die de weg wijzen naar een circulaire en duurzame toekomst. Dit soort initiatieven zijn niet alleen lokaal van waarde, maar ook (en juist) voor overheden een interessant instrument om hun eigen doelen te helpen realiseren. Burgerinitiatieven hebben een groot transformatief potentieel, alleen worden zij vaak belemmerd door regels, kaders, bepalingen, belastingen en investeringen die bij een lineaire economie passen.

De essaybundel Burgerinitiatieven: de nieuwe aanvoerders van de inclusieve en circulaire economie brengt in beeld wat de waarde en het potentieel is van deze ‘beweging van onderop’. De bundel is een initiatief van de werkgroep Burgerinitiatieven van de Community Sociaal Circulair. In 2021 heeft deze werkgroep hard gewerkt aan een publicatie die zowel de uitdagingen als de kansen voor burgerinitiatieven laat zien. We hopen dat deze bundel de essentiële rol van burgerinitiatieven gaat benadrukken in de circulaire transitie, en zo een aantal belemmeringen kan gaan wegnemen!

 

Essay 1 en 2

In essay 1 en 2 stellen wetenschappers Jaco Quist (TU Delft) en Wouter Spekkink (EUR) dat circulariteit niet alléén over circulaire productiemethoden en afvalstromen moet gaan. Er moet meer nadruk komen op het potentieel van burgerinitiatieven om ‘van onderop’ sociale innovaties te realiseren die leiden tot een circulaire maatschappij. In hun essays nemen Jaco en Wouter inspirerende circulaire initiatieven als Precious Plastic en Repair Café’s onder de loep.

Essay 3 en 4

In essay 3 zet Lucia Zuiderwijk (HGB) de dilemma’s, uitdagingen en afhankelijkheden die circulaire burgerinitiatieven tegen komen op een rij. Ze laat zien hoe deze factoren het potentieel en soms zelf het voortbestaan van initiatieven kunnen bedreigen. Het verhaal van ‘wormenkoning’ Edgar van Groningen is hiervan een sprekend voorbeeld. 

In essay 4 gaan wetenschappers Jeske Nederstigt (Fontys) en Johan Wempe (VU) dieper in op sociale dilemma’s van burgerinitiatieven zoals: wat doe je als initiatiefnemers, wanneer je op kleinere, lokale schaal succes bewijst – en meent dat je dus meer impact zou kunnen maken met het initiatief? Want verdwijnen met schaalvergroting en professionalisering niet precies díe dingen die de fundamenten zijn onder een community: gedeelde waarden, sociale verbinding, betrokkenheid en onderling vertrouwen? De auteurs besluiten hun essay met de rol die een translokaal netwerk kan spelen in de oplossing van dergelijke dilemma’s.  

Essay 5

Wat kunnen circulaire burgerinitiatieven leren van energiecollectieven, die al sinds de jaren 1970 actief zijn? Wetenschapper Thomas Hoppe (Technische Universiteit Delft) trekt een parallel met de energiewereld. Hij onderzoekt in zijn essay wat mensen ertoe brengt om zich te verenigen tot een energiecollectief, wat hun organisatie- en bedrijfsmodellen kenmerkt, en welke factoren het voortbestaan van deze initiatieven ondersteunt. De ‘lessen’ draaien om het waarborgen van continuïteit, het steviger verankeren in het speelveld tussen de zittende ‘regimespelers’; overheden en andere intermediaire partijen. Een mooi voorbeeld is de energiecoöperatie LochemEnergie.